در دنیای دیجیتال امروز، بسیاری از فعالیت‌های روزمره ما از جمله خرید، بانکداری آنلاین و ارتباطات اجتماعی، به اینترنت وابسته است. این وابستگی به شبکه‌های آنلاین، نیاز به درک و پیاده‌سازی اقدامات امنیتی موثر را را بیش از پیش ضروری می‌سازد. یکی از تهدیدات قابل توجه در این حوزه، حمله‌ای به نام Session Hijacking است که می‌تواند به راحتی امنیت اطلاعات کاربران را به خطر اندازد. Session Hijacking به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن مهاجم به یک نشست اینترنتی (Session) که بین کاربر و سرور برقرار شده است، دسترسی پیدا کرده و کنترل آن را به دست می‌گیرد. این نشست‌ها از طریق یک توکن اختصاصی به نام Session Token شناسایی می‌شوند که برای حفظ امنیت و تداوم ارتباط میان کاربر و وب‌سایت یا سرویس آنلاین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع حمله، مهاجم سعی می‌کند با دزدیدن یا دستکاری این توکن، به طور غیرمجاز وارد حساب‌های کاربری شود. وقتی مهاجم به این توکن دسترسی پیدا کند، قادر خواهد بود به عنوان کاربر واقعی وارد سیستم شده و به اطلاعات حساس کاربر دسترسی پیدا کند. با توجه به این که بخش وسیعی از زندگی دیجیتال ما به سرویس‌های آنلاین وابسته است، وقوع چنین حملاتی می‌تواند پیامدهای جدی از جمله کلاهبرداری، سرقت هویت و افشای اطلاعات خصوصی به همراه داشته باشد. بنابراین، آگاهی از روش‌های حمله Session Hijacking و اتخاذ تدابیر امنیتی مناسب گامی اساسی در حفظ امنیت اطلاعات است.
هر بار که کاربری از طریق پروتکل HTTP به یک وب‌سایت یا اپلیکیشن دسترسی پیدا می‌کند، سرویس میزبان ابتدا با استفاده از مکانیزم‌هایی مانند نام کاربری و گذرواژه اقدام به احراز هویت وی می‌نماید و پس از آن ارتباط بین کاربر و سرور برقرار می‌شود. با این حال، پروتکل HTTP به صورت ذاتی بدون وضعیت (stateless) است؛ به این معنا که هر درخواست به صورت مستقل از درخواست‌های دیگر پردازش می‌شود. در نتیجه، اگر فقط به HTTP تکیه کنیم، کاربر مجبور خواهد بود برای هر کلیک یا هر صفحه‌ای که مشاهده می‌کند، دوباره احراز هویت انجام دهد. برای رفع این محدودیت، از Session یا نشست استفاده می‌شود. به محض ورود موفق کاربر، سرور میزبان یک نشست ایجاد می‌کند که به عنوان مرجعی برای احراز هویت اولیه عمل کرده و امکان تداوم ارتباط کاربر با سامانه را بدون نیاز به احراز هویت مجدد فراهم می‌سازد. این نشست تا زمانی که کاربر از سامانه خارج نشده یا مدت زمان مشخصی غیرفعال نبوده باشد، معتبر باقی می‌ماند. در بسیاری از سامانه‌ها، در صورت عدم فعالیت کاربر طی مدت زمانی معین، نشست به طور خودکار پایان می‌یابد. در اغلب موارد، سامانه‌ها برای مدیریت نشست‌ها از یک شناسه نشست (Session ID) استفاده می‌کنند. این شناسه معمولاً رشته‌ای متشکل از حروف و اعداد است که به طور موقت در کوکی‌های نشست(session cookies)، در آدرس اینترنتی (URL)، یا در فیلدهای پنهان صفحات وب ذخیره می‌شود. در برخی موارد، این شناسه‌ها رمزنگاری می‌شوند؛ هرچند در تمام سامانه‌ها این موضوع رعایت نمی‌شود. در برخی پیاده‌سازی‌ها نیز، Session ID بر مبنای اطلاعات قابل پیش‌بینی مانند آدرس IP کاربر تولید می‌گردد که این امر می‌تواند خطرات امنیتی به همراه داشته باشد.
همانند بسیاری از تهدیدهای سایبری، بهترین زمان برای مقابله با Session Hijacking قبل از آغاز حمله است. این موضوع نیازمند درک چگونگی وقوع این نوع حمله‌هاست تا بتوان نشانه‌های آن را در مراحل ابتدایی شناسایی و از وقوع آن پیشگیری کرد. به طور معمول، فرآیند یک حمله‌ی Session Hijacking شامل مراحل زیر است:
در ادامه به رایج‌ترین روش‌هایی که مهاجمان برای ربودن نشست‌ها استفاده می‌کنند اشاره شده است:
Session Hijacking می‌تواند پیامدهای جدی برای افراد و سازمان‌ها به دنبال داشته باشد. در ادامه، پنج پیامد ناشی از وقوع این حملات ذکر شده است:
حملاتSession Hijacking یکی از تهدیدات پیچیده و مخربی است که می‌تواند به طور جدی به امنیت اطلاعات و حریم خصوصی کاربران آسیب وارد کند. برای مقابله مؤثر با این تهدید، تیم‌های امنیتی باید توجه ویژه‌ای به شناسایی انحرافات نشست‌ها داشته باشند. به عنوان نمونه، طول نشست‌ها ممکن است به طور غیرمعمولی تغییر کند. همچنین نشست‌ها ممکن است خارج از ساعات کاری یا زمانی که کارمندان غیرفعال هستند، همچنان باز بمانند. برای شناسایی این الگوهای غیرطبیعی، لازم است که رفتارهای رایج کاربران را از طریق گزارش‌های ثبت شده ارزیابی کرده و از آنها به عنوان نقاط مرجع برای شناسایی هرگونه تغییر در استفاده از منابع، مدت زمان اتصال و فعالیت‌های شبکه استفاده کرد. این رویکرد کمک می‌کند تا هرگونه ناهنجاری به سرعت شناسایی و اقدامات حفاظتی لازم انجام شود.
استفاده از Fingerprinting برای شناسایی نشست‌ها نیز می‌تواند به طور مؤثری در کشف حملات احتمالی کمک کند. این روش با ثبت و مقایسه ویژگی‌های دستگاه، سیستم‌عامل و مرورگر در ابتدای نشست و در طول آن، به شناسایی هرگونه تغییر یا عدم تطابق در اطلاعات کمک می‌کند. تغییرات غیرمنتظره در این داده‌ها معمولاً نشانه‌ای از دسترسی‌های غیرمجاز یا فعالیت‌های مخرب است که نیاز به بررسی بیشتر دارد. همچنین پیشنهاد می‌شود از ابزارهای شناسایی تهدیدات برای اتوماسیون هشدارهای مرتبط با حملات Hijacking استفاده شود. به طور مثال، این ابزارها باید تلاش‌های ناموفق برای ورود به سیستم را به تیم‌های امنیتی هشدار دهند. همچنین، استفاده مجدد از یک شناسه نشست یا افزایش ناگهانی در سطح فعالیت کاربران باید موجب ایجاد هشدارهایی برای انجام بررسی‌های لازم گردد.
برای افزایش امنیت سیستم‌های خود و جلوگیری از وقوع حملات Session Hijacking، رعایت نکات زیر ضروری است:
