تصور کنید در حال خرید آنلاین برای تعطیلات هستید و در حال وارد کردن اطلاعات کارت بانکی خود در یک وبسایت معتبر هستید. ناگهان بدون اینکه متوجه شوید، یک هکر موفق شده کدی مخرب در سایت تزریق کند که اطلاعات شما را هنگام پرداخت ضبط میکند. این سناریو، نمونهای واقعی از حملات XSS یا همان Cross-Site Scripting است که میتواند حتی در معتبرترین سایتها نیز رخ دهد.
تاریخچه کوتاه XSS
حملات XSS از اواخر دهه ۹۰ میلادی شناخته شدند. یکی از اولین موارد مستند، مربوط به سال ۱۹۹۹ است که George Guninski نقصی در مرورگرهای اینترنت اکسپلورر و نتاسکیپ پیدا کرد و اجازه میداد کاربران کدهای مخرب را در صفحات وب تزریق کنند. این رویداد آغازگر تمرکز متخصصین امنیت روی جلوگیری از چنین حملاتی بود.
XSS چیست؟
XSS یا Cross-Site Scripting حملهای است که طی آن هکرها کدهای جاوااسکریپت مخرب را در وبسایت تزریق میکنند. وقتی کاربران به صفحات حاوی این کدها دسترسی پیدا میکنند، مرورگرشان آنها را اجرا میکند. این کدها میتوانند اطلاعات حساس مانند کوکیها، توکنهای نشست و دادههای فرم را بدزدند و حتی اقدامات کاربر را جعل کنند.
صفحات آسیبپذیر معمولاً شامل فرمهای نظردهی، انجمنها و بخشهایی از وبسایت هستند که ورودی کاربران را بدون تصفیه استفاده میکنند.
چرا حملات XSS خطرناک هستند؟
با وجود اینکه مرورگرها اجرای جاوااسکریپت را محدود کردهاند، اما هکرها میتوانند با مهندسی اجتماعی، کوکیها و اطلاعات حساس کاربران را سرقت کنند.
کارهایی که XSS میتواند انجام دهد:
دسترسی به دادههای صفحه وب: هکرها میتوانند کوکیها و اطلاعات کاربران را بدزدند.
تغییرات در DOM مرورگر: تغییر یا دستکاری محتوا در صفحه بازدید شده توسط کاربر.
ارسال درخواستهای HTTP مخرب: استفاده از XMLHttpRequest یا Fetch برای ارسال دادهها به سرور خود هکر.
دسترسی به APIهای HTML5: دسترسی به موقعیت مکانی، وبکم، میکروفون یا فایلها با کمک مهندسی اجتماعی.
انواع حملات XSS
۱. XSS بازتابی (Reflected XSS): کد مخرب از طریق URL به وبسایت ارسال میشود و هنگام بازدید اجرا میشود.
۲. XSS ذخیرهای (Stored XSS): کد مخرب در پایگاه داده وبسایت ذخیره میشود و برای کاربران دیگر نمایش داده میشود.
۳. XSS مبتنی بر DOM: کد مخرب مستقیماً در DOM اجرا میشود و سرور نقشی ندارد.
نمونهای از حمله XSS
فرض کنید یک وبسایت برای نمایش آخرین نظر کاربران از کد زیر استفاده کند:
اگر یک کاربر نظر حاوی کد مخرب مانند <script>alert("XSS");</script> ثبت کند، مرورگر سایر کاربران آن را اجرا میکند و حمله اتفاق میافتد.
راهکارهای جلوگیری از XSS
برای محافظت از وبسایت در برابر حملات XSS، روشهای زیر توصیه میشوند:
محدود کردن HTML در ورودیها: اجازه ندهید کاربران کد HTML وارد کنند؛ از Markdown یا ویرایشگر امن استفاده کنید.
اعتبارسنجی ورودیها: ورودی کاربران را بررسی کنید و کاراکترهای خطرناک را مسدود کنید.
تصفیه دادهها: قبل از نمایش دادهها به کاربران دیگر، از فیلترهای امن استفاده کنید.
کوکیها و نشستها: محدود کردن دسترسی جاوااسکریپت به کوکیها و استفاده از ویژگی HttpOnly.
فایروال وب (WAF): استفاده از WAF مثل Cloudflare برای جلوگیری از XSS، SQL Injection و سایر تهدیدات.
Content Security Policy (CSP): محدود کردن منابع بارگذاری شده توسط مرورگر با استفاده از CSP.
غیرفعال کردن HTTP TRACE: جلوگیری از جمعآوری کوکیها توسط حملات مخرب.
کدنویسی امن: استفاده از توابع امن و اجتناب از innerHTML و سایر روشهای پرخطر.
نمونه کدهای امن
JavaScript: اعتبارسنجی ورودی کاربر
PHP: استفاده از htmlspecialchars
Content Security Policy
سوالات متداول
XSS چیست و چگونه کار میکند؟
حمله بروت فورس (Brute Force Attack) روشی ساده اما مؤثر برای شکستن رمزعبور یا کلیدهای دسترسی است که در آن مهاجم با آزمون و خطا — یعنی امتحان تمام ترکیبهای ممکن یا مجموعهای از پسوردهای پرکاربرد — تلاش میکند به حساب یا سرویس وارد شود.
چه سایتهایی بیشتر در معرض حملات XSS هستند؟
وبسایتهایی که ورودی کاربران را بدون اعتبارسنجی و تصفیه نمایش میدهند، مثل فرمهای نظردهی، انجمنها و سایتهای شبکه اجتماعی، بیشترین ریسک را دارند. سایتهای امن با فیلتر مناسب و کدنویسی استاندارد کمتر آسیبپذیر هستند.
چطور میتوانم بفهمم سایت من آسیبپذیر به XSS است؟
میتوان با ابزارهای تست امنیتی مانند OWASP ZAP، Burp Suite یا تست دستی ورودیها بررسی کرد. وارد کردن کدهای ساده مثل <script>alert("XSS")</script> در فرمها میتواند نشان دهد که آیا سایت آسیبپذیر است یا خیر.
چه روشهایی برای جلوگیری از حملات XSS وجود دارد؟
روشهای اصلی جلوگیری از XSS شامل:
اعتبارسنجی و تصفیه ورودیهای کاربر
استفاده از Content Security Policy (CSP)
اجتناب از استفاده از innerHTML و به جای آن textContent
بکارگیری فریمورکهای امن مثل React، Angular و Vue.js
استفاده از فایروال وب (WAF)
آیا استفاده از فریمورکهای مدرن کافی است تا از XSS جلوگیری کنم؟
استفاده از فریمورکهای مدرن کمک میکند، اما کافی نیست. باید اعتبارسنجی و تصفیه ورودیها، تنظیم CSP و روشهای امن کدنویسی را هم رعایت کنید تا ریسک حملات XSS به حداقل برسد.
